Đến với Đồng Nai, du khách không khó để bắt gặp hình ảnh những người phụ nữ dân tộc Mạ, S’tiêng lưng đeo gùi lên rẫy, lên nương. Chiếc gùi được xem như vật “bất ly thân” trong quá trình lao động, sản xuất, trở thành nét đặc trưng riêng của đồng bào dân tộc.

Từ xa xưa, đồng bào các dân tộc ở Đồng Nai đã gắn bó với chiếc gùi. Gùi gắn liền với đời sống sinh hoạt, lao động của đồng bào nơi đây, tạo thành nét văn hóa đặc sắc của đồng bào và được duy trì bền bỉ cho đến nay. Không chỉ là đồ vật sử dụng trong cuộc sống hằng ngày như đựng thức ăn lên nương rẫy, đi chợ, đựng bầu đi lấy nước mà còn là một trong những tác phẩm nghệ thuật được trang trí nhiều hoa văn, thể hiện đôi bàn tay khéo léo, óc thẩm mỹ, gửi gắm bao tâm tư tình cảm của người làm ra nó.

Qua bàn tay khéo léo của con người đã tạo ra những chiếc gùi tinh xảo, đây có thể coi là một “tác phẩm nghệ  thuật” mà người làm ra nó đã gửi gắm biết bao tâm tư tình cảm của mình trong đó. Để hoàn thành một chiếc gùi vừa đẹp vừa bền, người làm phải trải qua rất nhiều công đoạn từ việc chọn cây, chuốt nan đến kỹ thuật đan. Tùy thuộc vào nhu cầu của người sử dụng mà kích thước mỗi chiếc gùi sẽ được đan to hay nhỏ, vật liệu được chọn là những cây lồ ô loại không già, không non, có đốt dài về đan gùi. Tùy thuộc vào nhu cầu của người sử dụng mà kích thước mỗi chiếc gùi sẽ được đan to hay nhỏ.  

Trải qua thời gian, nhiều công cụ, phương tiện chuyên chở ra đời, thế nhưng chiếc gùi vẫn là phương tiện vận chuyển khó có thể thay thế của đồng bào dân tộc. Hình ảnh những người phụ nữ lặng lẽ với chiếc gùi trên vai  tuy bình dị nhưng thể hiện nét văn hóa đặc trưng, sâu sắc còn tồn tại được đến ngày nay đúng với giá trị vốn có của nó. Những chiếc gùi ngày nay không chỉ là phương tiện sinh hoạt mà còn được trưng bày trong nhà dài cộng đồng để phục vụ các hoạt động văn hóa, văn nghệ và du khách đến tham quan. Qua đó, góp phần gìn giữ và phát huy các giá trị truyền thống của đồng bào dân tộc.

DH